Lotte leest: Ein ganzes Leben

Vorige week schreef ik een artikel over Waldeinsamkeit, een aangenaam gevoel wanneer je alleen in het bos bent. Het boek dat ik nu met jullie wil delen, bevat daarentegen eerder een soort "Bergeinsamkeit": Eenzaamheid in de bergen. Of dat altijd een prettig gevoel moet zijn, betwijfel ik. In het geval van Andreas Egger, de hoofdpersoon van het verhaal, heeft deze eenzaamheid namelijk haar positieve en negatieve kanten. De roman beschrijft het hele leven van Egger, met een vleugje De honderdjarige man die uit het raam klom en verdween, maar dan minder absurd. Vandaag in Lotte Leest: Ein ganzes Leben van de Oostenrijkse schrijver Robert Seethaler.

Het verhaal
Andreas Egger wordt geboren rond 1900 in een klein bergdorpje in de Alpen en groeit op bij pleegouders in het dal, voor wie hij vooral hard moet werken als knecht. Zijn jeugd is tamelijk ongelukkig. Als hij 18 wordt, is de keuze dan ook snel gemaakt: Hij vertrekt de bergen in en gaat daar wonen, alleen. Egger, die in het boek bijna alleen bij zijn achternaam genoemd wordt, isoleert van de wereld onder hem en gaat nog maar zelden het dal in. Hij lijkt daar echter absoluut geen moeite mee te hebben. Egger heeft geen grote plannen en dromen en laat het leven, in al zijn eenvoudigheid, gewoon over zich heen komen. Op een koude winterochtend in februari 1933 beleeft Egger echter een gebeurtenis die de rest van zijn leven zal bepalen. In een nabijgelegen hut vindt hij de Hörnerhannes, de oude geitenhoeder van die regio, die op sterven ligt. Egger twijfelt geen moment en zet hem op zijn rug. Een lange tocht door weer en wind op weg naar het dal begint. De Hörnerhannes beweegt steeds minder en Egger vreest het ergste. Toch begint de geitenhoeder op een gegeven moment weer te praten, en wel over de dood:

"Der Tod ist die Kalte Frau. [...] Sie geht über den Berg und schleicht durchs Tal. Sie kommt, wann sie will, und holt sich, was sie braucht. [...] Die Kalte Frau kommt und nimmt und geht. Das ist alles. [...] Ja, das ist schlimm", sagte der Hörnerhannes, seine Stimme klang rau vor Angst." 

De Hörnerhannes lijkt bang voor de dood, ofwel de Koude Vrouw. Des te groter is Eggers verbazing als de Hörnerhannes na een tijdje opeens van zijn rug glijdt, vastberaden wegloopt en verdwijnt in de sneeuwstorm. Egger probeert hem nog te zoeken, maar tevergeefs. De Hörnerhannes is weg.
Egger besluit toch maar door te lopen naar het dal, om even bij te komen van de schrik in de plaatselijke herberg. En daar ontmoet hij de liefde van zijn leven, Marie. De voorheen zo nuchtere Egger leeft op, voelt zich gelukkig en is meer dan bereid om zijn eenvoudige leventje met haar te delen.

Om de kost te verdienen, bouwt Egger mee aan de eerste Bergbahn in de regio. Het is zwaar werk, maar Egger heeft niets te klagen; hij is immers in de bergen, hoort de stilte, voelt de koude lucht en ziet af en toe een adelaar voorbij vliegen. Tijdens zijn werk heeft Egger bovendien alle tijd om te denken over Marie. Hij wil haar ten huwelijk vragen, maar weet niet hoe. Een brief lijkt hem in ieder geval geen goede optie:

"Wie sollten alle seine Gedanken und Gefühle in ihrer gesamten Fülle auf einen einzigen Zettel passen? Am liebsten hätte er seine Liebe in den Berg hineingeschrieben, riesengroß und weithin sichtbar für jedermann im Tal."

Uiteindelijk vraagt Egger Marie op die manier ten huwelijk. Hij schrijft zijn boodschap met lichtjes op de rotsen. Marie zegt ja, en hun lange en gelukkige leven kan beginnen. Helaas duurt dat veel korter dan gehoopt... De twee geliefden worden na een tijdje 's nachts overvallen door een gigantische lawine, die hun hele boerderij verwoest. Egger weet op tijd weg te komen, maar vindt Marie de volgende ochtend pas terug. Dood, begraven onder een enorme laag sneeuw.

En dan wordt het oorlog. Egger meldt zich vrijwillig en vertrekt naar de Kaukasus: eindelijk weg van de bergen die hem zoveel pijn bezorgd hebben. Hij schrijft Marie nog regelmatig een brief. Pas acht jaar later keert hij terug naar zijn geboortegrond. Het is moeilijk, maar de oorlog is voorbij en Egger wil toch weer naar huis. Hij leeft een tijdje van zijn oorlogsuitkering, maar gaat in de jaren '60 toch weer écht aan het werk, ditmaal als berggids. Met de jaren is Egger weer terughoudender en zelfs slechtgehumeurd geworden, maar beleeft wel enigszins plezier aan zijn werk en heeft zelfs een kortstondige relatie. Zijn leven is echter nooit meer zo geweest als hoe het met Marie was, en dat mist Egger. De wereld om hem heen verandert enorm, maar Egger is er eigenlijk nog niet klaar voor om mee te veranderen, hoe hard hij het ook probeert.

Op een dag wordt er iets uit Eggers verleden opgegraven, letterlijk en figuurlijk. Iets wat zijn leven weer op zijn kop zal zetten. Hoe hij met deze opschudding omgaat? Dat mag je zelf in het boek lezen!

Alleen al toen ik de recensies op de omslag van het boek las, wist ik dat dit vast en zeker een goed boek zou worden. De vage lijnen op de achtergrond zijn trouwens geïnspireerd op echte landkaarten. Een erg leuk en goed doordacht detail! 

Een bijzondere beschrijving van een doodnormaal leven
Wat dit boek zo bijzonder maakt, is niet alleen het verhaal zelf. De gebeurtenissen zijn niet per se spannend, maar wel boeiend. Geen episch verhaal over helden of mensen die de wereld veranderd hebben, maar simpelweg de levensgeschiedenis van een doorsnee man, die enerzijds zo praktisch mogelijk probeert te blijven en anderzijds moeite heeft om het verleden een plekje te geven. Robert Seethaler heeft het verhaal op twee manieren bijzonder gemaakt. Ten eerste heeft hij oog voor detail, waardoor de omgeving/natuur in het boek echt tot leven komt: Het voelt af en toe net alsof je zelf in de vertrouwde bergen van Egger rondloopt. Verder zijn de gebeurtenissen in Eggers leven misschien niet zo inspirerend of heroisch voor de lezer, maar voor Egger zijn ze wél heel wat waard. Ze bepalen tenslotte het verloop van zijn leven. Je zou de gebeurtenissen niet willen missen, en dit komt vooral door de manier waarop ze beschreven zijn. Seethaler schrijft als alwetende verteller over Egger en geeft weer wat Egger denkt, voelt en ziet. Het taalgebruik is een heel precieze weergave van Eggers karakter: Het is niet heel complex, wat duidt op Eggers nuchtere en haast emotieloze manier van leven. Als je echter goed leest, zie je af en toe ook gevoelens doorschemeren in de woorden en ontdek je daarmee de zachte, emotionele kant van Egger. Ik stel mij Egger voor als iemand die altijd naar beneden en niet achterom probeert te kijken, maar juist de sporadische momenten waarop hij naar boven kijkt en echt even stilstaat om zijn leven te overdenken - momenten die Seethaler met precies de juiste woorden weet te vatten - geven Egger én deze roman hun charme.

Ein ganzes Leben is te koop bij de betere boekhandels en online. En ook hier geldt: Als je het Duits niet beheerst, kun je ook de Nederlandse vertaling van het boek lezen: Een heel leven (door Liesbeth van Nes). Ik kan niet anders zeggen dan dat ik het boek heel erg zou aanraden!

Tschüß! 

Lotte